طاعون چیست و چه علائمی دارد؟ بررسی انواع و درمان قطعی آن

در مهرماه سال ۱۳۳۵ و به درخواست جمعیت شیر و خورشید سرخ وقت سازمان بهداشت جهانی یک نفر مشاور در رشته پرستاری به ایران اعزام کرد. این مشاوره به همراه دو تن از پرستاران ایرانی طرح‌هایی برای توسعه آموزشگاه تهیه کرد و به جمعیت ارائه داد.در دی ماه همان سال نیز دو تن دیگر از مشاوران سازمان بهداشت جهانی به این گروه پیوستند و در آموزشگاه مشغول به کار شدند. از آن تاریخ به بعد پرستاران ایرانی به منظور کسب آخرین یافته‌های حرفه‌ای و جایگزینی پرستاران خارجی، به کشورهای آمریکا، کانادا، انگلستان، زلاندنو، و لبنان اعزام شدند. اگر در مناطق پرخطر زندگی می‌کنید یا به این مناطق سفر می‌کنید، با رعایت اصول بهداشتی و مشورت با پزشک، می‌توانید خطر ابتلا به طاعون را کاهش دهید. درمان به‌موقع نقش مهمی در پیشگیری از مرگ و عوارض بیماری دارد. تشخیص طاعون معمولاً از طریق آزمایش خون یا نمونه‌برداری از مایع غدد لنفاوی (در صورت ابتلا به طاعون خیارکی) انجام می‌شود.

به محض اینکه پزشک مشکوک شد که مبتلا به این بیماری شدید، باید به بیمارستان بروید. در دهه ها و سده های گذشته طغیانهای طاعون در کشورهای مختلف اطراف ایران گزارش شده است که در ذیل، به طور مختصر به مرور آن پرداخته می شود. در صورت وجود علائم سرفه یا عطسه، بایستی از ماسک استفاده شود. این بیماری در غرب ایالات متحده، اغلب در آریزونا، کالیفرنیا، کلرادو و نیومکزیکو گزارش شده است. Medicover یک برند بهداشتی شناخته شده جهانی است که در 12 کشور آلمان، سوئد، لهستان، ترکیه، بلاروس، بلغارستان، گرجستان، مجارستان، رومانی، صربستان، مولداوی، اوکراین و هند فعالیت می کند.

این مراقبت‌ها شامل تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها و درمان‌های حمایتی است. همچنین جداسازی بیمار برای جلوگیری از انتشار بیماری ضروری است. یکی از شناخته‌شده‌ترین همه‌گیری‌های تاریخی طاعون، همه‌گیری مرگ سیاه در قرون وسطی است. این همه‌گیری باعث کشته شدن میلیون‌ها نفر در اروپا و آسیا شد. تخمین زده می‌شود که 30 تا 50 درصد از جمعیت اروپا در آن زمان کشته شدند. بیماری طاعون نشخوارکنندگان نوعی بیماری در میان گوسفندان و بزهای وحشی است که می‌تواند موجب مرگ آن‌ها شود.

این نوع بیماری اگرچه کم‌ترین میزان شیوع را در میان انواع طاعون دارد، اما خطرناک‌ترین نوع آن است. همه موارد ابتلا به آن در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. اپیدمی ها موجب فرار مردم از شهر گردید و تأثیرات منفی ای بر تجارت گذاشت. ، 79 نفر در خرمشهر و 481 نفر در آبادان مردند که حدود 25 درصد آنان اطفال بودند.طاعون در فوریة 1290ش. مسئولین، مردم را به مایه کوبی برانگیختند و 4000 مورد واکسیناسیون انجام گردید.این اپیدمی تا ژوئن پا برجا ماند و تعداد مرگ گزارش شده 725 مورد بود، یعنی 75 درصد از 965 مورد فوت شده را بخود اختصاص داد. این میزان 3 درصد از جمعیت بوشهر را شامل می‌شد و این تعداد مرگ و میر موجب متوقف شدن داد و ستد گردید و 8000 نفر نیز بین فوریه تا ژوئن مهاجرت کردند.

جسد بیمارانی که به علت طاعون، تلف شده اند تحت شرایط کاملا بهداشتی به وسیله افراد تعلیم دیده دفن گردد. کوتریموکسازول در درمان طاعون خیارکی با موفقیت به کار رفته است اما به‌ عنوان داروی خط اول مطرح نیست. رومیان طاعون را انتقام آپولو پس از دزدی از یکی از نیایشگاه‌هایش می‌پنداشتند. جالینوس برای اولین بار، توصیفاتی از این بیماری را (هنگامی که طاعون در شهر روم در سال ۱۶۶ شیوع یافت) به قلم آورده‌است. طی همه‌گیری سال‌های 1910 و 1911م (1289 و 1290ش) در بوشهر، مردم از شهر فرار کردند.

اپیدمی طاعون در شوشتر، در جنوب غربی ایران، منجر به مرگ 2 هزار نفر از جمعیت 8000 نفر این شهر ‌شد. در اپیدمی ای که در روستای دور افتاده ای بنام "سرین بولاغ" در کردستان رخ داد بیش از 100 نفر در اثر بیماری مردند. با توجه به پیشرفت‌های پزشکی و بهبود شرایط بهداشت در دوره‌های اخیر، میزان شیوع طاعون به شدت کاهش یافته است و در بسیاری از مناطق جهان به عنوان یک بیماری کنترل‌شده محسوب می‌شود. با این حال، به دلیل وجود گونه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، نگرانی‌ها در خصوص بازگشت احتمالی طاعون و ایجاد اپیدمی‌های جدید همچنان وجود دارد. به همین دلیل، توسعه راهکارهای جلوگیری، تشخیص و درمان موثر از اهمیت بالایی برخوردار است تا به جلوگیری از وقوع حوادث واگیرانی و مدیریت بهتر این بیماری کمک شود.

ارگانیسم ها به انسان ها یی منتقل می شوند که توسط کک هایی گاز گرفته شده اند که از جوندگان عفونی تغذیه کرده اند. قرص لووفلوکساسین دارویی هم‌خانواده سیپروفلوکساسین است که پزشکان آن را برای درمان بیماری‌های باکتریایی تجویز می‌کنند. در صورتیکه مشکوک به طاعون شناخته شود، به متخصص بیماری های عفونی ارجاع داده می شود. اگر درمان از روز اول شروع نشود، بیماری به سرعت پیشرفت می کند و به نارسایی ریه ها، شوک و مرگ منجر می شود. طاعون یک بیماری جدی است که توسط میکروبی به نام Yersinia pestis (Y. pestis) ایجاد می شود.

می‌تواند از طریق راه تنفسی، از بیماری که به طاعون خیارکی دچار است به فرد سالم منتقل شود. رعایت بهداشت فردی و محیطی نیز نقش کلیدی در پیشگیری دارد. شستن دست‌ها با آب و صابون، پوشیدن لباس‌های محافظ و دوری از مناطق آلوده می‌تواند خطر انتقال را کاهش دهد. در برخی موارد، بیماران دچار درد عضلانی و مفصلی می‌شوند. مراجعه به پزشک در اسرع وقت می‌تواند به درمان زودهنگام کمک کند.

در سال 1772م (1151ش) اقداماتی برای نخستین قرنطینه در منطقه‌ی خلیج‌فارس اعمال شد. این همه‌گیری با کشتن تقریباً دومیلیون نفر در ایران و سرزمین‌های تحت کنترلش در غرب، جزو مهلک‌ترین همه‌گیری‌های طاعون ثبت شده است. این بیماری، با آمدن زمستان، به بغداد و در سال بعد به بصره رسید و فقط در بصره جان بیش از 250هزار نفر را گرفت. پس از آن به بمبئی در هند و در امتداد خلیج فارس تا بوشهر و بحرین گسترش یافت. در 1798م (1177ش) شیوع کوچکی در موصل آغاز شد و دو سال بعد به بغداد و استانبول گسترش یافت.

اگر احساس مریضی دارید و در منطقه ای بوده اید که در آن طاعون وجود داشته است، به دنبال توجه پزشکی فوری باشید. برای پیش گیری از مشکلات جدی و یا مرگ، به درمان با دارو نیاز خواهید داشت. طاعون پنومونیک، به سرعت پیشرفت می کند و ممکن است منجر به نارسایی تنفسی و شوک، دو روز بعد از عفونت شود. بیماری پنومونیک باید در یک روز پس از ظهور علایم و نشانه ها، با آنتی بیوتیک ها درمان شود وگرنه به احتمال زیاد کشنده و مهلک می باشد. رایج ترین شکل طاعون منجر به ورم و حساسیت غدد لنفاوی می شود که همانطور که در این بخش گسترده سلامت نمناک توضیح داده شده است - به نام بوبوس - در ناحیه کشاله ران، زیر بغل یا گردن. نادرترین و مرگبارترین شکل طاعون بر ریه ها تاثیر می گذارد و می تواند از فردی به فرد دیگر سرایت کند.

اثبات شد.طاعون بطور گسترده در نواحی و کشورهای گرم استوایی و زیر خط استوا وجود دارد. بدون درمان، میرایی به ویژه در طاعون ریوی تا 100 درصد گزارش شده است. احتمال وقوع همه‌ گیری‌های این بیماری همیشه وجود دارد و با توجه به اثر بخش بودن درمان سریع طاعون، اهمیت شناسایی به موقع بیماری مشخص می‌شود. طاعون ریوی یا پنومونیک نسبت به طاعون خیارکی نادر است اما به شدت واگیر و به مراتب کشنده‌تر است. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که باسیل یرسینیا پستیس مستقیماً از راه ریه وارد بدن می‌شود نه از راه پوست.

عامل طاعون باکتری یرسینیا پستیس است که از طریق کک‌های آلوده یا تماس مستقیم با حیوانات ناقل، مانند موش‌ها، خرگوش‌ها و سنجاب‌ها، به انسان منتقل می‌شود. همچنین، حیوانات خانگی مانند گربه‌ها و سگ‌ها می‌توانند به این بیماری آلوده شوند و با انتقال باکتری، انسان‌ها را در معرض خطر قرار دهند. شیوع طاعون از 1829م (1208ش) تا 1835م (1214ش) و در سال 1870م (1249ش) در غرب ایران هزاران کشته به جا گذاشت و در سال 1876م (1255ش)، ظرف چند ماه، در جنوب ایران منجر به مرگ 1800 تن از جمعیت 8هزار نفری شوشتر شد. این موج دوباره در گیلان گزارش شد و در روستاهایی از جمله سرین بولاغ، سقز و بانه در کردستان دلیل مرگ صدها تن شد. پزشکان ایتالیایی در آن زمان از استانبول برای کمک به بیماران به ایران آمدند.

طاعون خیارکی با تورم و التهاب در غدد لنفاوی شناخته می‌شود. این تورم معمولاً در کشاله ران، بغل و گردن دیده می‌شود. بیماری های طاعونی در مناطق روستایی و حومه بسیار شایع هستند که جمعیت زیادی دارند، بهداشت ضعیفی دارند و جمعیت جوندگان بالایی دارند. بیش ترین تعداد ابتلا شدگان به طاعون در آفریقا، به ویژه جزیره آفریقا ماداگاسکار است. طاعون همچنین به انسان ها در بخش هایی از آسیا و آمریکای جنوبی سرایت کرده است.

البته بین ۲۰ تا ۴۰٪ این بیماران ممکن است به‌طور ناگهانی، پس از یک دورهٔ نقاهت طولانی، از مرگ نجات یابند. درمان با آنتی‌بیوتیک انجام می‌شود اگرچه گاهی مؤثر نبوده، به مرگ بیمار می‌انجامد. بیماری طاعون خیارکی را می‌توان متداول‌ترین حالت بیماری دانست که طی نیش کک یا گاز گرفتگی توسط موش آلوده به باسیل به وجود می‌آید. بیماری نام برده ابتدا موجب مرگ تعداد بسیار زیادی از موش‌ها می‌شود. در نتیجه کک‌ها به دنبال میزبان دیگر، به انسان‌ها یا حیوانات خانگی دیگر حمله کرده و موجب آلودگی آن‌ها خواهند شد. دوره نهفتگی بیماری طاعون از نوع خیارکی بین دو تا شش روز طول می‌کشد.

علاوه بر اثرات بالینی، طاعون تأثیرات جدی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز داشته است. این بیماری باعث کاهش جمعیت، نابسامانی اقتصادی، و تغییرات در نظام‌های اجتماعی و فرهنگی شده است. همچنین، طاعون در ادبیات، هنر و فرهنگ عامه به عنوان نمادی از مرگ و آفت شناخته شده و تأثیرات آن در افکار و تاریخ جهانی را به خوبی بازتاب داده است. در سال ۱۸۹۹ شورای بین‌المللی پرستاران (آی سی ان) به عنوان فدراسیونی جهانی از سازمان‌های پرستاری دنیا در لندن تشکیل شد. این سازمان در واقع یک انجمن متشکل از ۱۳۰ انجمن حرفه‌ای پرستاری ملی است و رسالت آن نمایندگی میلیون‌ها پرستار در سراسرجهان می‌باشد.

این باکتری اغلب توسط پشه‌های کُنه‌ای به انسان منتقل می‌شود. همچنین، ارتباط نزدیک با حیوانات آلوده، مانند موش‌ها و سنجاب‌ها، می‌تواند منجر به ابتلا به طاعون شود. امروزه با استفاده از آنتی‌بیوتیک می توان بیماری طاعون را درمان کرد، اما تا قرن نوزدهم، درمانی حقیقی برای طاعون وجود نداشت و تنها با کشف باسیل یرسینیا پستیس در سال ۱۸۹۴، دانشمندان در صدد درمان طاعون بر آمدند. طاعون یک بیماری باکتریایی مهم در طول تاریخ است که در حال حاضر، سه نوع عمده از آن وجود دارد. اگرچه گفته می‌شود که از مشاهده آخرین موارد ابتلا به طاعون در اروپا بیش از نیم قرن می‌گذرد، اما مواردی از آن هم‌چنان در آسیا، آفریقا و بخش‌هایی از آمریکا دیده می‌شود.

این بیماری که به نام طاعون عفونتی خون هم شناخته می‌شود، بافت‌های بیمار را از بین می‌برد و منجر به بیماری قانقاریا و نارسایی اندام می‌شود. این بیماری از طریق نیش کک یا تماس پوستی با مایعات بدن حیوان آلوده منتقل می‌شود و می‌تواند از اندام‌های مختلف به سمت خون حرکت کند. اپیدمی بیماری در روستایی در شمال سبزوار، در شمال شرقی ایران، روی داد و 37 نفر در اثر طاعون جان سپردند. در دو روستای همسایه در 21 کیلومتری روستای قبلی و در 42 کیلومتری شمال سبزوار روی ‌داد. صدها نفر در اثر این دو اپیدمی جان خود را از دست دادند.

طاعون ممکن است باعث التهاب غشا اطراف مغز و نخاع (مننژیت) شود. شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید. سوالات پزشکی خود را میتوانید از بخش سوال پزشکی از هوش مصنوعی آنلاین سایت حال بپرسید. اگر هم که نیاز به مشاوره با پزشک دارید، می‌توانید از بهترین پزشکان تخصص عفونی شهرتان در پلتفرم دکتردکتر، نوبت آنلاین یا ویزیت غیرحضوری بگیرید. برای اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر در مورد این داروها، می‌توانید با پزشکان عفونی با امکان مشاوره آنلاین در دکتردکتر، مشورت کنید.

وقتی کک مبتلا به طاعون موش را گاز می‌گیرد، باکتری طاعون را به او منتقل می‌کند. سپس کک‌های دیگر با گاز گرفتن آن موش صحرایی به این بیماری مبتلا می‌شوند و با گاز گرفتن انسان آن را به انسان منتقل می‌کنند. این نوع به نسبت نادر است اما شدت آن مسری‌تر و به مراتب کشنده‌تر است. بیماری طاعون ریوی هنگامی رخ می‌دهد که باسیل یرسینیا پستیس مستقیما از طریق ریه وارد می‌شود. این نوع می‌تواند از طریق راه تنفسی از بیماری که به نوع خیارکی دچار است به فرد سالم انتقال داده شود. سرایت این بیماری از راه تماس با مایعات و لباس‌های آلوده به باسیل یا تنفس قطرات معلق در هوا که با عطسه یا سرفه بیماران به محیط بیرون راه می‌یابند نیز انجام می‌گیرد.

در سال ۱۲۹۵ آموزشگاه دیگری در تبریز با پذیرش داوطلبان دارای مدرک سوم  متوسطه و به صورت دوره سه ساله به تربیت پرستار مبادرت نمود. نوشته های خطی  مربوط به ۱۷۵۰ قبل از میلاد و متعلق به بابلیان در زمان حمورابی وجود دارد که قوانین حقوقی و قضایی درباره ی مشاغل مربوط به پزشکی را در آن جامعه  تعریف می‌کند. در قوانین حمورابی، برای برخی مراقبت ها نظیر کار ماماها، شیر دادن به نوزادان و مراقبت از مادران ضعیف شده حقوق در نظر گرفته شده بود. براساس گزارش و تحقیقات میدانی کمیته‌ی تخصصی سازمان جهانی بهداشت در سال 2011 تا 2012 درباره‌ی طاعون، کردستان ایران همچنان یکی از کانون‌های فعال این آفت است و آخرین گزارش رسمی شیوع طاعون در این منطقه به سال 1966م. سپس علایم اولیه، یعنی لرز و تب بالا، سرگیجه، درد شدید عضلات و مفاصل، کوفتگی و سر درد ظاهر می‌شوند. درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها و مراقبت‌های پزشکی صورت می‌گیرد.

طاعون نه تنها تأثیرات بالینی داشته است بلکه اثرات گسترده‌تری نیز داشته است. این بیماری به عنوان نمادی از مرگ و نابودی در ادبیات و هنر به تصویر کشیده شده و اثرات فرهنگی گسترده‌ای داشته است. همچنین، تأثیرات اقتصادی و اجتماعی مختلفی را در جوامع باقی گذاشته است. در ایران، واکسن طاعون مخصوص حیوانات نشخوارکننده کوچک مانند گوسفند و بز تولید شده است. این واکسن با نام «واکسن طاعون نشخوارکنندگان کوچک» توسط شرکت رازی ساخته شده و برای محافظت از این حیوانات در برابر طاعون مورد استفاده قرار می‌گیرد. طاعون ریوی و سپتی‌سمیک نیاز به درمان فوری دارند و می‌توانند کشنده باشند اگر به موقع درمان نشوند.

از این رو، توسعه راهکارهای جلوگیری، تشخیص و درمان موثر از اهمیت بالایی برخوردار است تا به جلوگیری از وقوع حوادث واگیرانی و مدیریت بهتر این بیماری کمک شود. تا اوایل قرن چهارم پیش از میلاد، طاعون اولین بار در کتب چینی و هندی ذکر شده است. این بیماری در طول تاریخ در مناطق مختلف جهان، از جمله مصر باستان و رم، ظاهر شد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در این دوره‌ها، طاعون اغلب با ورود گروه‌های نظامی یا تراکم جمعیت در شهرها به صورت اپیدمیکی گسترش یافت. طاعون یک عفونت بدخیم باکتریایی است که از طریق کک آلوده و باکتری به نام «یرسینیا پستیس» به انسان منتقل می‌شود.

داکسی سایکلین اغلب به شکل خوراکی تجویز می‌شود و لازم است بیمار آن را در ساعات مقرر و طبق دستور پزشک مصرف کند. اکثر افراد مبتلا به طاعون بوبونیک با تشخیص و درمان سریع زنده می مانند. مرگ با طاعون سپتی سمیک بیشتر است زیرا تشخیص آن دشوار است و به سرعت بدتر می شود. در سراسر جهان، سالانه تنها چند هزار نفر به این بیماری مبتلا می شوند. در ایالات متحده، هر سال به طور متوسط هفت نفر به طاعون مبتلا می شوند.

از تماس های غیرضروری تا ۴۸ ساعت قبل از شروع درمان بیماران مبتلا به پنومونی اجتناب شود و سایر احتیاطهای تنفسی نظیر استفاده از گان، دستکش و عینک محافظت کننده صورت گیرد. خونریزیهای زیر پوستی، بی قراری، هذیان، عفونت ریه ها، ذات الریه ناشی از طاعون ریوی با علایم تب شدید نا گهانی، سرفه با خلط خونی، درد سینه و عفونت خون. در این نوع، باکتری‌ها وارد جریان خون شده و علائم این بیماری را ایجاد می‌کنند. البته این بیماری با مراجعه به دکتر عفونی درمان می‌شود اما باید درباره‌ راه‌های انتقال، انواع، علائم و درمان آن بدانید. به علاوه این سه نوع، انواع دیگری که زیر مجموعه موارد بالا می‌شوند نیز شناسایی شده‌اند، از جمله طاعون حلقی که نوع نا شایع طاعون است و طاعون مننژ که ایجاد مننژیت می‌کند.

استفاده از حشره کش و واکسن طاعون نیز برای پیشگیری از طاعون مفید واقع می شود. گربه هاي اهلي و سگها مي توانند وسيله اي جهت انتقال بیماری طاعون، به انسانها به حساب آيند و اين حيوانات در اغلب موارد، جوندگان آلوده را به محيط  خانه مي آورند. از علایم دیگر بیماری طاعون خیارکی، کم‌شدن آب بدن و عطش دایمی بیمار است. درصورتی که بیمار به‌ موقع تحت علاج قرار نگیرد، علایم هشدار دهنده‌ای همچون افزایش تعداد ضربان‌های قلب، آشفتگی و هذیان ظاهر می‌شوند. افراد مبتلا به طاعون پنومونی در طول درمان برای جلوگیری از گسترش بیماری جدا می شوند.

سیپروفلوکساسین یک آنتی بیوتیک خوراکی از خانواده آنتی بیوتیک‌های کینولون است که برای بیماری‌های باکتریایی خاصی مثل طاعون تجویز می‌شود. مصرف آن برای درمان بیماری‌های ویروسی مثل آنفولانزا موثر نیست. در کانون آذربایجان شرقی در سال 1355 در سراب 14 ایزوله از یرسینیا پستیس از جوندگان وحشی (مرینوس پرسیکوس، مرینوس وینوگرادوی و مزوکریتکوس ایرانوس) و کک‌ها (گزنوپسیلا کانفورمیس و نزوپسیلا ایرانوس ایرانوس) شناسایی شد. هیچ واکسنی در دسترس نیست، اما دانشمندان در تلاش برای ساخت واکسن هستند. اگر به طور احتمالی در معرض این ویروس باشند، آنتی بیوتیک ها می توانند از عفونت جلوگیری کنند.

میکروب بیماری طاعون در سال 1894 میلادی وسیله آلکساندر یرسین کشف و به نام باسیل یرسن نامگذاری شد. طاعون خیارکی یا بوبونیک شایع‌ترین شکل بیماری طاعون با نسبت مرگ‌ومیر ۳۰ تا ۶۰ درصد است. بیماران مبتلا به آن با درمان سریع آنتی بیوتیکی تا ۹۵ درصد شانس بهبودی دارند. این بیماری معمولا باعث تورم و دردناک‌شدن یک یا چند غده لنفاوی می‌شود. بیش‌تر این غده‌های متورم و دردناک نزدیک جایی هستند که ناقل بیماری آن را نیش زده است. در غرب کشور در کردستان، کرمانشاه و همدان باعث مرگ هزاران انسان شد که این اپیدمی مجدداً در سال 1249ش.

شکل زیر- مناطق درگیر طاعون در مناطق مختلف ایران در طول تاریخ؛ استان کردستان که منطقه بومی طاعون در 100 سال اخیر بوده است بزرگ تر نشان داده شده است. همچنین مطالعه اخیر 15 ساله به محوریت پایگاه تحقیقاتی بیماری های نوپدید و بازپدید (اکنلو)، مابین استان کردستان و همدان، حاکی از حضور عفونت فعال در جوندگان منطقه بوده است که نشان دهنده فعال بودن کانون بیماری در این منطقه است. این بیماری بیشتر در جمعیت های جوندگان و کک های آنها در مناطق روستایی و نیمه روستایی زنده می ماند. همچنین در شهرهایی با ازدحام بیش از حد، بهداشت ضعیف یا جمعیت موش‌های بزرگ رخ داده است. طاعون پنومونیک می تواند از حیوانات به انسان یا از انسان به انسان منتقل شود. هنگام سرفه یا عطسه یک فرد یا حیوان، قطرات ریز موجود در هوا می توانند حامل باکتری باشند.

عامل اصلی انتقال طاعون به انسان اغلب به وسیله گزش پشه‌ها و یکی از مهمترین گونه‌ها، پشه‌های پلیسیتی (Pulex irritans)، است. در صورتی که کمتر از ۴۸ ساعت از شروع درمان آنتی بیوتیکی در افراد مبتلا به پنومونی طاعونی می گذرد، افرادی که با آنان زندگی می کنند یا در تماس نزدیک با آنها هستند باید از داروهای پیشگیری کننده استفاده کنند. همه‌گیری چین در سال ۱۸۹۴ به کشف باسیل یرسینیا پستیس توسط الکساندر یرسین انجامید و آخرین اپیدمی فراگیر طاعون بود. به گونه‌ای که از سال ۱۳۶۵ آموزش پرستاری در جهت فلسفه جامع گرا، جامعه نگر و جامع نگر گام‌های موثری برداشته است.در سال ۱۳۶۹ انجمن پرستاری ایران  بعنوان اولین تشکل صنفی پرستاری  بعد از انقلاب تاسیس گردید. در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۸ به ترتیب آموزشگاه‌های پرستاری شرکت نفت آبادان  ۱۳۲۰، هلال احمر  همدان ۱۳۲۷،  تهران ۱۳۲۸، نمازی شیراز ۱۳۳۳ و جرجانی  مشهد ۱۳۳۸ تاسیس شدند. انجمن صنفی پرستاران در سال ۱۳۳۶ تشکیل شد و این انجمن به شورای بین‌المللی پرستاری پیوست.

بیماری مجددا از این سال بمدت 26 سال در ایران گزارش نگردید تا اینکه در سال 1325 ش. اکثر موارد طاعون در سواحل خلیج فارس در ربع اول قرن بیستم روی داد. به احتمال بسیار زیاد، بیماری از هندوستان وارد شده بود. طاعون یک عفونت باکتریایی خطرناک است که از طریق کک‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود. این باکتری از راه گزش کک‌ها یا تماس مستقیم با موش‌های آلوده به انسان سرایت می‌کند. طاعون نوعی بیماری عفونی باكتریال مشترك بین انسان و حیوانات است كه توسط جوندگان و کک آنها به سایر حیوانات و انسان منتقل می شود.

همچنین یک کانون در حیات وحش منطقه در استان قزوین اخیرا توسط تیم های تحقیقاتی پایگاه تحقیقاتی بیماری های نوپدید و بازپدید گزارش شده است. با درمان سریع، حدود 90 درصد از افراد مبتلا به انواع طاعون زنده می مانند. اگر درمان ظرف 24 ساعت پس از بروز علائم شروع نشود، خطر مرگ بالاست. دولت ایالات متحده این بیماری را یک سلاح بیولوژیکی احتمالی می داند. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد در گذشته از طاعون به عنوان یک سلاح استفاده شده است.

افرادی که توسط کک هایی که جوندگان آلوده را خورده اند یا انسان هایی که با حیوانات آلوده برخورد می کنند گزیده می شوند، این باکتری را دریافت می کنند. اگر به موقع با آنتی بیوتیک درمان نشود، می تواند کشنده باشد. این دوره با یکی از مهلک‌ترین اپیدمی‌های طاعون در تاریخ انسان همراه بود. در سال ۵۳۰ میلادی، یک اپیدمی طاعون در شرق روم (امپراتوری شرقی) آغاز شد و به سرعت به امپراتوری روم (امپراتوری غربی) و سایر نقاط جهان گسترش یافت. این اپیدمی طاعون به نام “طاعون جسته” یا “طاعون سیاه” شناخته می‌شود.

این بیماری ممکن است از ریه ها شروع شود یا از غدد لنفاوی آلوده به ریه ها سرایت کند. علائم می تواند در عرض چند ساعت پس از قرار گرفتن در معرض میکروب شروع شود و به سرعت بدتر شود. این غدد فیلترهای کوچک لوبیایی شکل در سیستم ایمنی بدن هستند. شایع ترین نوع طاعون، طاعون بوبونیک است که در اثر نیش کک آلوده ایجاد می شود. باسیل طاعون، Yersinia pestis، از طریق گزش وارد بدن می شود و از طریق سیستم لنفاوی به گره لنفاوی بعدی می رود و در آنجا تکثیر می شود. درمان طاعون با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در مراحل اولیه بیماری به خوبی جواب می‌دهد.

تا سال ۵۳۴، میلیون‌ها نفر به دلیل این اپیدمی درگذشتند. این دوره به نام “مرگ سیاه” یا “طاعون سیاه” هم شناخته می‌شود به دلیل رنگ تیره و مشکی پوست متاثرین از بیماری. همچنین بیماری طاعون می‌ تواند از طریق راه تنفسی، از بیماری که به طاعون خیارکی دچار است به فرد سالم منتقل شود. در ایالات متحده هرساله به‌ طور معمول حدود ۵ تا ۱۰ مورد طاعون انسانی گزارش می‌ شود. بیشتر موارد طاعون در ماه‌ های تابستان که جوندگان و کک‌ ها فعال‌ ترند رخ می‌دهد. همواره گمانه زنی‌هایی بر این که این لباس واقعا در روم باستان وجود داشته باشد هست ولی امروز این موضوع اثبات نشده‌است و پژوهشگران می‌گویند طراحی و هم ساخت این لباس در زمان رنسانس به وجود آمده است.

از جمله این تئوری‌ها عوامل محیطی، مذهبی و حتی جادوگری بوده‌اند. اما با پیشرفت علم پزشکی، به ویژه در قرن بیستم، علت اصلی طاعون به شناخت باکتری Yersinia pestis بازگشت. از آنتی‌بیوتیک‌ های مخصوص داخل سلول مثل کلرامفنیکل هم استفاده می‌ شود و دیگر داروی مؤثر داکسی‌ سایکلین است. پنی‌ سیلین‌ها و ماکرولیدها و سفالوسپورین‌ ها اهمیت درمانی کمتری در بیماری طاعون دارند. واکسیناسیون افراد در معرض خطر نظیر کارکنان آزمایشگاههایی که با باسیل طاعون در تماس می باشند و ساکنین مناطقی که میزان بروز طاعون در آن مناطق زیاد است. امروزه، با توجه به اینکه طاعون به‌سادگی توسط آنتی‌بیوتیک‌ها درمان‌پذیر است، نمی‌تواند سلاح زیست‌شناختیِ مؤثری برضد کشورهای توسعه‌یافته باشد.

شناخت انواع مختلف طاعون و عوامل مسبب آن، کلید مهمی برای مقابله با این بیماری خطرناک است. بیشتر افرادی که درمان آنتی بیوتیک را دریافت می کنند، طاعون بوبونیک را تحمل می کنند. خطر مرگ در افراد مبتلا به انواع طاعون در ایالات متحده حدود 11٪ است. کمپینگ، شکار یا پیاده روی در مناطقی که حیوانات ناقل طاعون در آن زندگی می کنند می تواند خطر گزش توسط کک آلوده را افزایش دهد. رایج ترین مکان ها ماداگاسکار، جمهوری دموکراتیک کنگو و پرو هستند. طاعون سپتی سمی زمانی اتفاق می افتد که باکتری طاعون در جریان خون تکثیر می شود.

این واکسن برای مؤثر بودن باید با دوز بالا تزریق شود و هر چند وقت یک بار یادآوری شود؛ به همین دلیل باعث بروز آثار جانبی می‌شود. این واکسن در دسترس عموم قرار ندارد و دیگر ساخته نمی‌شود. از سال ۲۰۰۵ واکسن‌های جدیدی در کانادا در حال آزمایش اند. درقرن ۱۹ میلادی در آلمان  و  بریتانیا  شروع شد و در سال ۱۹۰۰ در سراسر جهان گسترش یافت. پرستارانی که در مراکز مذهبی با انگیزه‌های مذهبی در حال آموزش دیدن بودند رفته رفته قواعد سختگیرانه پزشکی  و  سلامت  و مراقبت علمی را می‌آموختند که توسط پزشکان تدریس می‌شد. پرستار انگلیسی  فلورانس ناینتینگل  در چنین مکانی تعلیم دید ولی بعدها نقدهایی به این موسسات داشت.در طول  جنگ کریمه  نایتینگل نه تنها در نیازها و ضروریات حرفه ای پرستاری همچنین در درک شخصی و چگونگی تعامل در چارچوب  شغل خود به شناخت رسید.

این دوره شامل اپیدمی‌های معروفی چون طاعون لندن در سال ۱۶۶۵ و اپیدمی طاعون هند در سال ۱۹۹۴ میلادی بود. تاریخ طاعون یک داستان تراژیک و پیچیده در پیش‌رفت انسان در جهان است. این بیماری واگیرانی که باعث مرگ و خرابکاری هنگفتی شد، تاثیر بسزایی بر تاریخ جهان گذاشته است. داستان طاعون به عنوان یکی از بزرگترین واپسین‌های تاریخی انسان، از ابتدای ظهورش تا دوران حاضر پیچیده و جذاب است. جدا سازی بیماران و آغشته کردن البسه و وسایل آنها با حشره کشهای موثر بر ککهای محلی در مبتلایان به طاعون خیارکی که فاقد سرفه هستند و تصویر رادیوگرافی ریه آنها طبیعی است. امروزه با استفاده از آنتی‌ بیوتیک می‌توان بیماری را درمان کرد و از میزان مرگ و میر ناشی از بیماری کاست.

دومین آن که معروف به مرگ سیاه است در هند، چین و برخی مناطق روسیه آغاز شد و در سال 1347م (726ش) به اروپای غربی رسید، و همه‌گیری هنگ‌کنگ در سال 1855م (1234ش) که از استان یوننان چین آغاز شد سومین مورد است. وجود باکتریِ عامل طاعون در سراسر جهان گزارش شده است، چنان‌که برخی از کانون‌های بومی این آفت هنوز در آسیای میانه، عربستان غربی، خاورمیانه، خصوصاً در کردستان ایران، آفریقای مرکزی و جنوبی و شمال غربی هند فعال است. طاعون عفونتی خون در ادامهٔ طاعون خیارکی به‌ وجود آمده و نوع شدید شدهٔ آن است که طی تکثیر زیاد باسیل‌ها در دستگاه گردش خون، به صورت بیماری بروز می‌کند. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی غدد لنفاوی و سایر دفاع‌های بدن فعال شده‌باشد. ممکن است خیارک‌های تشکیل شده آن‌قدر ریز باشند که دیده نشوند.